Барацьба з карупцыяй-найважнейшая задача дзяржавы
У мэтах інфармавання
На розных этапах грамадскага развіцця адным з самых згубных з'яў выступае карупцыя (ад лац. corrumpere – псаваць). Злоўжыванне ўладай для атрымання выгады ў асабістых мэтах суправаджае чалавецтва з самых старажытных часоў. Нягледзячы на тое, што гісторыя ведае нямала прыкладаў барацьбы з гэтым злом (часам вельмі жорсткіх), на жаль, яно не зжыта да гэтага часу. У XXI стагоддзі карупцыя застаецца ў ліку актуальных праблем, уласцівых усім без выключэння краінам.
Карупцыйныя правапарушэнні наносяць каласальны матэрыяльны ўрон сучасным дзяржавам. Штогод у свеце на хабары траціцца
1 трлн. долараў ЗША. Гэтыя звесткі прыведзеныя ў леташнім даследаванні ААН, падрыхтаваным да Міжнароднага дня барацьбы з карупцыяй (адзначаецца 9 снежня). У выніку карупцыі дзяржавы недаатрымліваюць штогод 2,6 трлн. даляраў ЗША-суму, эквівалентную 5% сусветнага ВУП. У краінах, якія развіваюцца, страты, звязаныя з карупцыяй, пераўзыходзяць у 10 разоў сумы, якія вылучаюцца ў якасці афіцыйнай дапамогі. У Еўрапейскай Камісіі ЕС сцвярджаюць, што карупцыя кожны год прыносіць шкоду еўраэканоміцы ў памеры 120 млрд.еўра. А паводле ацэнак Еўрапейскага бюро па барацьбе з махлярствам (англ. - OLAF), краіны Еўрапейскага Саюза штогод губляюць ад карупцыі 323 млрд. еўра.
У Беларусі створаны і на практыцы рэалізаваны механізмы дзяржаўнай антыкарупцыйнай палітыкі, якія даказалі сваю эфектыўнасць.
Негатыўны ўплыў карупцыі на сацыяльна-эканамічныя працэсы
У беларускім заканадаўстве карупцыя вызначана як наўмыснае выкарыстанне службовага становішча ў мэтах супрацьпраўнага атрымання маёмасці або іншай выгады, а таксама подкуп службовай або прыраўнаванай да яе асобы.
Асноўныя негатыўныя эканамічныя наступствы ад карупцыі заключаюцца ў наступным:
пашыраецца ценявая эканоміка (а на яе аснове крымінальны бізнэс), што прыводзіць да памяншэння падатковых паступленняў і паслаблення бюджэту;
парушаецца канкурэнтная рэгуляванне рынку, паколькі» канкурэнтаздольным " становіцца той, хто атрымаў перавагі незаконна;
неэфектыўна выкарыстоўваюцца бюджэтныя сродкі пры размеркаванні дзяржаўных заказаў і крэдытаў;
у выпадку парушэнняў падчас прыватызацыі, а таксама штучных банкруцтваў запавольваецца з'яўленне эфектыўных прыватных вытворчасцяў і ўласнікаў;
павышаюцца сабекошт вытворчасці прадукцыі і тавараў, адпускныя (рознічныя) кошты за кошт карупцыйных "накладных выдаткаў", расце інфляцыя;
пагаршаецца інвестыцыйны клімат. У агентаў рынку з'яўляецца нявер'е ў здольнасць уладаў ўсталёўваць, кантраляваць і выконваць сумленныя правілы рынкавых адносін.
Заканадаўства Рэспублікі Беларусь Аб барацьбе з карупцыяй
У Беларусі створана эфектыўная заканадаўчая база па барацьбе з карупцыяй ва ўсіх сферах жыццядзейнасці грамадства.
Прававыя асновы антыкарупцыйнай дзейнасці ў нашай краіне ўтрымліваюцца ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, якая рэгламентуе найбольш важныя грамадскія адносіны.
Акрамя таго, наша краіна з'яўляецца актыўнай удзельніцай шэрагу канвенцый ААН і Савета Еўропы ў галіне барацьбы з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю. Выконваючы адпаведныя міжнародныя абавязацельствы, Рэспубліка Беларусь у рамках сваёй прававой сістэмы паслядоўна прымае заканадаўчыя, адміністрацыйныя і іншыя антыкарупцыйныя меры.
На рэалізацыю норм Канстытуцыі і міжнародна-прававых актаў накіраваны Закон Рэспублікі Беларусь ад 15 ліпеня 2015 года № 305-З «аб барацьбе з карупцыяй» (далей – Закон аб барацьбе з карупцыяй).
У законе аб барацьбе з карупцыяй:
устаноўлены антыкарупцыйныя абмежаванні і забароны для дзяржаўных службовых і прыраўнаваных да іх асоб;
рэгламентаваны парадак ўрэгулявання канфлікту інтарэсаў;
утрымліваецца прававое рэгуляванне дэкларавання даходаў і маёмасці, ліквідацыі наступстваў карупцыйных правапарушэнняў, ажыццяўлення кантролю (у тым ліку грамадскага) і нагляду за дзейнасцю па барацьбе з карупцыяй.
Адказнасць за правапарушэнні, якія ствараюць умовы для карупцыі, і карупцыйныя правапарушэнні ўстанаўліваецца Кодэксам Рэспублікі Беларусь аб адміністрацыйных правапарушэннях (далей – КаАП), Крымінальным кодэксам Рэспублікі Беларусь (далей – КК) і іншымі актамі заканадаўства.
Антыкарупцыйнае заканадаўства Рэспублікі Беларусь складаецца таксама з іншых нарматыўных прававых актаў, накіраваных на спыненне, прафілактыку, папярэджанне карупцыі і барацьбу з ёй.
Даведачны:
У іх ліку:
* Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 16.07.2007 № 330
"Аб спецыяльных падраздзяленнях па барацьбе з карупцыяй і арганізаванай злачыннасцю»;
* Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 17.12.2007 № 644
"Аб зацвярджэнні Палажэння аб дзейнасці каардынацыйнай нарады па барацьбе са злачыннасцю і карупцыяй»;
* Указ Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 07.06.2019 № 223»аб закупках тавараў (работ, паслуг) пры будаўніцтве";
* Дэкрэт Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 15.12.2014 № 5
"Аб узмацненні патрабаванняў да кіруючых кадраў і работнікаў арганізацый»;
* Дырэктыва Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 11.03.2004 № 1 " Аб мерах па ўмацаванні грамадскай бяспекі і дысцыпліны»;
* Дырэктыва Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 31.12.2010 № 4
"Аб развіцці прадпрымальніцкай ініцыятывы і стымуляванні дзелавой актыўнасці ў Рэспубліцы Беларусь»;
* Закон Рэспублікі Беларусь ад 14.06.2003 № 204-З «Аб дзяржаўнай службе»;
* Закон Рэспублікі Беларусь ад 08.05.2007 № 220-З " Аб пракуратуры Рэспублікі Беларусь»;
* Закон Рэспублікі Беларусь ад 13.07.2012 № 419-З «аб дзяржаўных закупках тавараў (работ, паслуг)»;
* Закон Рэспублікі Беларусь ад 04.01.2014 № 122-З " Аб асновах дзейнасці па прафілактыцы правапарушэнняў»;
* пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 26.12.2011 № 1732 " Аб зацвярджэнні тыпавога Палажэння аб камісіі па супрацьдзеянні карупцыі»;
* пастанова Пракуратуры Рэспублікі Беларусь, Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь ад 05.04.2007 № 18/95/12
"Аб інфармацыйным узаемадзеянні па пытаннях фарміравання, вядзення і выкарыстання адзіных банкаў даных аб стане барацьбы з карупцыяй»;
* іншыя прававыя акты.
У Беларусі працягваецца ўдасканаленне актаў заканадаўства, якія рэгулююць грамадскія адносіны, найбольш схільныя карупцыі.
Істотнай карэкціроўцы падвергнуты парадак ажыццяўлення адміністрацыйных працэдур і дзяржаўных закупак, ліцэнзавання, прадастаўлення зямельных участкаў.
Суб'екты процідзеяння карупцыі
У Рэспубліцы Беларусь сфарміравана адзіная сістэма дзяржаўных органаў, якія ажыццяўляюць барацьбу з карупцыяй, іх спецыяльных падраздзяленняў і дзяржаўных органаў і іншых арганізацый.
Барацьбу з карупцыяй ажыццяўляюць органы пракуратуры, унутраных спраў і дзяржаўнай бяспекі.
Дзяржаўным органам, адказным за арганізацыю барацьбы з карупцыяй, з'яўляецца Генеральная пракуратура Рэспублікі Беларусь.
У барацьбе з карупцыяй удзельнічаюць Следчы камітэт Рэспублікі Беларусь, органы Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь, Дзяржаўны мытны камітэт Рэспублікі Беларусь і мытні, Дзяржаўны пагранічны камітэт Рэспублікі Беларусь і іншыя органы пагранічнай службы Рэспублікі Беларусь, Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь і яго інспекцыі, Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь і яго тэрытарыяльныя органы, Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь, іншыя банкі і нябанкаўскія крэдытна-фінансавыя арганізацыі, а таксама іншыя дзяржаўныя органы і іншыя арганізацыі ў межах сваёй кампетэнцыі ў адпаведнасці з актамі заканадаўства.
У рэспубліканскіх органах дзяржаўнага кіравання і іншых дзяржаўных арганізацыях, падпарадкаваных Ураду Рэспублікі Беларусь, абласных, Мінскім гарадскім, гарадскіх, раённых выканкамах, мясцовых адміністрацыях раёнаў у гарадах, кіраўнікоў кампаніях холдынгаў створаны камісіі па супрацьдзеянні карупцыі. У пасяджэннях камісій, як правіла, удзельнічаюць прадстаўнікі пракуратуры, органаў унутраных спраў, сродкаў масавай інфармацыі.
Сіла грамадскасці (грамадзян і грамадскіх аб'яднанняў) заключаецца ў прыцягненні ўвагі да тых ці іншых праблем, што вырашаюцца ў далейшым дзяржаўнымі органамі.
Праз спецыяльную форму, прадугледжаную на сайтах дзяржаўных органаў, якія ажыццяўляюць барацьбу з карупцыяй, грамадзяне маюць магчымасць паведаміць пра вядомыя ім факты карупцыі (у тым ліку ананімна), а таксама звярнуцца па тлумачэнне цікавіць пытання, падаць заяву, прапанову, скаргу.
Адказнасць за здзяйсненне карупцыйных дзей
У залежнасці ад наступстваў карупцыйных правапарушэнняў у Рэспубліцы Беларусь устаноўлена крымінальная, адміністрацыйная, дысцыплінарная і грамадзянска-прававая адказнасць.
Сумеснай пастановай Генеральнай пракуратуры Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь, Аператыўна-аналітычнага цэнтра пры Прэзідэнце Рэспублікі Беларусь, Міністэрства ўнутраных спраў Рэспублікі Беларусь, Камітэта дзяржаўнай бяспекі Рэспублікі Беларусь і
Следчага камітэта Рэспублікі Беларусь у снежні 2013 г. зацверджаны дзеючы пералік карупцыйных злачынстваў:
* крадзеж шляхам злоўжывання службовымі паўнамоцтвамі (артыкул 210 КК);
легалізацыя («адмыванне») матэрыяльных каштоўнасцяў, набытых злачынным шляхам, дасканалая службовай асобай з выкарыстаннем сваіх службовых паўнамоцтваў (часткі 2 і 3 артыкула 235 КК);
злоўжыванне ўладай або службовымі паўнамоцтвамі з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 424 КК);
бяздзейнасць службовай асобы з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3 артыкула 425 КК);
перавышэнне ўлады або службовых паўнамоцтваў, здзейсненае з карыслівай ці іншай асабістай зацікаўленасці (часткі 2 і 3
артыкулы 426 КК);
* незаконны ўдзел у прадпрымальніцкай дзейнасці (артыкул 429 КК);